راهنمای تحصیل در آلمان
آلمان از معدود کشورهای اروپایی است که می‌توان در دانشگاه‌های آن رایگان تحصیل کرد. مراحل پذیرش در دانشگاه‌های آلمان، شرایط تحصیل و هزینه‌های تحصیل در آلمان را در ادامه بخوانید.
آلمان با نام رسمی جمهوری فدرال آلمان، کشوری در قاره اروپا به پایتختی برلین است. آلمان از شمال با دریای شمال، دانمارک و دریای بالتیک، از شرق با لهستان و جمهوری چک، از جنوب با اتریش و سوئیس و از غرب با فرانسه، لوکزامبورگ، بلژیک و هلند هم مرز است. مساحت آن 357,121٫41 کیلومتر مربع است. همچنین طبق آمار سال 2020، این کشور با حدود 84 میلیون نفر، پرجمعیت‌ترین کشور اروپا محسوب می‌شود.
آلمان یکی از معدود کشورهای اروپایی است که امکان تحصل رایگان در دانشگاه‌های آن وجود دارد و ازاین‌رو، به یکی از محبوب‌ترین مقصدهای دانشجویان در سراسر جهان برای ادامه تحصیل در خارج تبدیل شده است. علت امکان تحصیل رایگان حتی برای دانشجویان آسیایی، آفریقایی و... به این دلیل است که آلمانی‌ها بر این عقیده‌اند که تحصیل کالای تجاری نیست و دسترسی رایگان به آن باعث رشد اقتصادی و رفاه عمومی می‌شود.
از طرفی، دولت آلمان در سال‌های گذشته به منافع اقتصادی و اجتماعی مهاجرت پی برده است. دولت آلمان بسیار مشتاق به جذب دانشجویان مستعد و باهوش برای تحصیل در دانشگاه‌های این کشور و بالطبع اقامت و اشتغال آن‌ها پس از پایان تحصیل است. در واقع، اشخاصی که تحصیلات خود را درکشور آلمان به پایان می‌رسانند، می‌توانند با یافتن کار در این کشور به‌سادگی برای دریافت ویزای کار آلمان و اقامت در کشور آلمان واجد شرایط باشند.
علاوه بر این، بسیاری از دانشگاه‌های آلمان از نظر کیفیت آموزشی از رتبه بسیار خوبی در فهرست برترین دانشگاه‌های جهان برخوردار هستند. علاوه بر رتبه علمی دانشگاه، سطح تدریس در این دانشگاه‌ها نیز بسیار باکیفیت است.
چگونگی نظام آموزشی و مدت هر مقطع تحصیلی
تحصیلات پیش دانشگاهی
کودکان از سه سالگی وارد مهد کودک (Kindergarten) می‌شوند که آموزش قبل از دبستان است. آموزش رسمی نیز از 6 سالگی آغاز می‌شود. آموزش ابتدایی در مدارس (Grundschule)، چهار سال است. در این مدت کودکان با محیط، نحوه آموزش و شرایط محل تحصیل آشنا می‌شوند و خواندن و نوشتن را همراه دروس ابتدایی می‌آموزند. سپس دوره‌ای 6 ساله را با برنامه‌های جدید آموزشی شروع می‌کنند. تحصیل در مدارس Gymnasium ،Realschule و Hauptschule ادامه می‌یابد.
در پایان این دوره، دانش‌آموزان بعد از 9 سال، مدرک Hauptschulabschluss یا بعد از 10 سال مدرک Realschulabschluss می‌گیرند. سپس در دو گروه وارد مرحله پایانی دوران دبیرستان می‌شوند. یگ گروه برای گذراندن دوره‌های کارآموزی وارد مدارس فنی می‌شوند و با گذراندن Fachoberschule وBerufsfachschule دیپلم فنی Fachhochschulreife می‌گیرند سپس وارد بازار کار یا مدارس عالی فنی می‌شوند. گروه دوم در دبیرستان‌های Gymnasiale Oberstufe با گرایش‌های گوناگون ادامه تحصیل می‌دهند که پس از 13 سال، دیپلم عمومی دبیرستان (Allgemenine Hochschulreife) یا Abitur می‌گیرند که می‌توانند وارد دانشگاه‌ها شوند.
تحصیلات دانشگاهی
تحصیلات دانشگاهی در آلمان در دانشگاه‌ها، مجتمع‌های آموزش عالی، دانشگاه‌های عالی آموزش هنر، مدارس عالی فنی و غیره امکان‌پذیر است. شرط ورود به دانشگاه‌ها و مدارس عالی فنی داشتن دیپلم دبیرستانی سیزده ساله (Abitur) است. دارندگان دیپلم‌های دبیرستانی 12 ساله خارج از کشور آلمان پس از گذراندن آزمون تشخیص علمی (Feststellungsprüfung)، به تقاضای داوطلب، یا پس از طی دوره‌های یک ساله Studienkolleg در کالج‌های مقدماتی، می‌توانند به دانشگاه راه یابند. انتخاب رشته دانشگاهی نیز بر اساس نوع تحصیل در این کالج‌ها و نمرات اخذ شده صورت می‌گیرد. البته در دانشگاه امکان تغییر رشته میسر است.
شرط ورود به مدارس عالی فنی (Fachhochschule (FH برای دانش آموزانی که در نظام آموزشی آلمان تحصیل کرده‌اند داشتن گواهینامه پایان تحصیلات 12 ساله دیپلم (Fachhochschulreife) است. تحصیلات دانشگاهی شامل دو دوره پایه و اصلی است. دوره پایه (Diplom - Vorprüfung) حداقل چهار و نیم سال طول می‌کشد و دوره اصلی حداقل چهار نیم سال برای مدارس عالی فنی و حداقل هشت نیم سال برای دانشگاه‌ها است. دانشگاه‌ها در آلمان مستقل هستند و بودجه کلیه مراکز آموزش عالی که دولتی هستند از طرف مسئولان ایالتی و وزارت فرهنگ آلمان تأمین می‌شود.
دوره‌های تحصیلی
1. Diplom - Vorprürung یا Zwischenprüfung: شامل حداقل چهار و نیم سال تحصیلات پایه که فقط منجر به ادامه تحصیل در دوره بعدی دانشگاهی است و مجوزی برای بازار کار محسوب نمی‌شود. این دوره شامل دروس عملی و نظری است؛ البته دروس اجباری باید حداقل 20 ساعت در هفته باشد.
Diplom Ing.I (GH) - Diplom (FH) - Diplom Ing. (FH) .2: این مدارک در مدارس عالی فنی (FH) یا مجتمع‌های آموزش عالی (GH) اعطا می‌شوند. دوره اصلی حداقل شامل چهار نیم سال (6 ماهه) است که بعد از گذراندن دوره پایه (Diplom - Vorprürung) و یک دوره کارآموزی آغاز می‌شود. در پایان، دانشجو پایان نامه تحصیلی را نیز ارائه می‌دهد.
3. دوره Bachelor: مبتنی بر نظام جدید تحصیلی در کشور آلمان است و در دانشگاه ها و مدارس عالی و مدارس عالی فنی ارائه می‌شود. شامل سه یا چهار سال تحصیل پس از دوره متوسطه و گذراندن 180 تا 240 واحد اروپایی (ECTS) است.
4. دوره Master: در نظام جدید آموزشی کشور آلمان وجود دارد و شامل دو سال تحصیل پس از دوره کارشناسی و گذراندن هر سال 60 واحد اروپایی (ECTS) است.
تبصره: در کل دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد (5 ساله) درمجموع باید 300 واحد ECTS گذرانده شود.
5. Diplom Ing. II (GH) - Diplom - Diplom Ing - Magister Artium: دوره‌های پیوسته حداقل 12 نیم سال (با احتساب دوره پایه) طول می‌کشد. این دوره‌ها در دانشگاه‌ها گذرانده می‌شوند که با امتحانات نهایی و پایان نامه تحصیلی همراه است.
6. (Doktor (Dr.) Doktor Ingenieur (Dr.Ing: برای ورود به این دوره معدل خوب مورد نیاز است. کسانی که مدارک کارشناسی ارشد را خارج از کشور آلمان گرفته‌اند، اغلب دروس جبرانی و امتحاناتی می‌گذرانند. سپس یکی از استادان به دانشجو پیشنهاد پژوهش می‌دهد یا پیشنهاد دانشجو را بررسی می‌کند. بعد از موافقت اجازه شروع پژوهش به دانشجو داده می‌شود. دوره دکتری در آلمان فقط پژوهشی است و سه تا پنج سال طول می‌کشد. نوشتن پایاننامه و دفاع موفقیت‌آمیز از آن و سپس انتشار پایان نامه دکتری، همچنین امتحانات شفاهی از دروس اصلی مربوط به پژوهش، مراحل پایانی این دوره است.
نحوه ارزشیابی مدارک تحصیلی
1. مدارک Diplom - Vorprüfung وُ Zwischenprüfung با شرط داشتن دیپلم دبیرستان، "کاردانی" ارزشیابی می‌شود.
2. مدارک (Diplom Ingenieur I (GH) - Diplom (FH) - Diplom Ingenieur (FH) صادره از کلیه مدارس عالی فنی و مجتمع‌های آموزش عالی که منجر به اخذ دیپلم (I) می‌شود، "کارشناسی" ارزشیابی می‌شود.
3. مدارک Bachelor صادره ار دانشگاه‌ها و مدارس عالی فنی "کارشناسی" ارزشیابی می‌شود.
4. مدارک Master صادره از دانشگاه‌ها و مدارس عالی فنی با شرط داشتن کارشناسی و گذراندن پایاننامه، "کارشناسی ارشد" ارزشیابی می‌شود. تبصره: دوره های Master با طول تحصیل کمتر از دو سال با شرط بررسی کیفی ارزشیابی می‌شود.
5. مدارک (Diplom Ingenieur II (GH)-Diplom-Diplom Ingenieur-Magister Artium (MA صادره از کلیه دانشگاه‌ها، مجتمع‌های آموزش عالی و دانشگاه‌های آموزش عالی هنر که منجر به اخذ دیپلم (II) می‌شود "کارشناسی ارشد پیوسته" ارزشیابی می‌شود.
6. مدارک (Doktor Ingenieur (Dr. Ing. و (Doktor (Dr با شرط داشتن کارشناسی ارشد، "دکتری" ارزشیابی می‌شود.
تبصره: مدارک دانشگاه‌های خصوصی آلمان که توسط وزارت فرهنگ این کشور در زمان شروع تحصیلات تأیید شده، در سطح دوره مورد تأیید ارزشیابی می‌شود.
زبان مراکز آموزشی و دانشگاهی آلمان
دانشگاه‌های آلمان دارای رشته‌های مختلف تحصیلی به زبان انگلیسی است، بعضی از دانشگاه‌ها به زبان آلمانی نیز تدریس می‌کنند. البته برای ورود به دانشگاه‌ها متقاضیان باید به زبان آلمانی آشنا باشند. به عبارت دیگر، برای ورود به دانشگاه‌ها متقاضیان حتما باید دانش حداقل 800 ساعت زبان آلمانی داشته باشند، تا بتوانند در امتحان ورودی زبان DSH شرکت کنند. برای ورود به دانشگاه‌های انگلیسی زبان نیز متقاضی به غیر از دانش ابتدایی زبان آلمانی باید نمره IELTS 6.5 یا TOFEL 550 ( تافل ibt معادل 80) را داشته باشد. (تحصیل در آلمان به زبان انگلیسی)
مدت و هزینه‌ی دوره‌های زبان‌آموزی آلمان
مدت زمان آموزش زبان آلمانی از یک تا سه ماه متغیر است؛ علاوه بر این، هزینه آن نیز بسیار متفاوت است و حدود 8000 یورو برای 800 ساعت (10 یورو در ساعت) و به نوع کلاس زبان بستگی دارد. البته امکان فراگیری زبان آلمانی در موسسه‌های معتبر آموزش زبان ایران به‌صورت عادی و فشرده وجود دارد.
برترین دانشگاه‌های آلمان
طبق اعلام وب‌سایت topuniversities دانشگاه‌های زیر به‌عنوان برترین دانشگاه‌های آلمان در سال 2020 معرفی شده‌اند.
| دانشگاه | رتبه در آلمان | رتبه در جهان |
|---|---|---|
| Technische Universität München | 1 | 55 |
| Ludwig-Maximilians – Universität München | 2 | 63 |
| Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg | 3 | 66 |
| Humboldt-Universität zu Berlin | 4 | 120= |
| KIT, Karlsruher Institut für Technologie | 5 | 124 |
| Freie Universität Berlin | 6 | 130= |
| Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule Aachen (RWTH Aachen) | 7 | 138 |
| Technische Universität Berlin | 8 | 147 |
| Eberhard Karls Universität Tübingen | 9= | 169= |
| Universität Freiburg | 9= | 169= |
میانگین هزینه تحصیل در مقاطع مختلف
در گذشته‌ای نه چندان دور دانشگاه‌های عمومی مجاز به دریافت شهریه‌ای در حدود 1000 یورو در سال بودند. ولی پس از اعتراض‌های عمومی در سال 2014، 16 ایالت آلمان شهریه دانشجویان مقطع کارشناسی در همه دانشگاه‌های دولتی آلمان را لغو کردند. امروزه فقط تعداد محدودی از دانشگاه‌های دولتی شهریه دریافت می‌کنند. برای اطلاع بیشتر از هزینه‌های تحصیل در آلمان اینجا کلیک کنید.
میانگین هزینه زندگی در سال برای یک دانشجو
هزینه زندگی یک دانشجو در آلمان به‌صورت میانگین 700 تا 900 یورو در ماه است که قسمت عمده آن مربوط به اسکان می‌شود. برای درک بهتر از ریز مخارج زندگی ماهانه در آلمان می‌توان این‌گونه برآورد کرد که هزینه خوابگاه 200 یورو و خانه های دانشجویی یا شخصی 200 تا 650 یورو (در شهرهای شمالی آلمان اجاره خانه ارزانتر است)، 150 تا 200 یورو برای غذا، 50 تا 100 یورو برای پوشاک، 30 یورو برای حمل‌ونقل، 50 تا 70 یورو برای تلویزیون، تلفن و اینترنت و نهایتاً 100 یورو برای تفریح و اوقات فراغت است.
بورسیه دانشگاه‌های آلمان
دانشجویان خارجی می‌توانند از بورسیه برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌های آلمان از بورسیه DAAD استفاده کنند.
تعطیلات پایان سال تحصیلی
این مدت بسته به دانشگاه و تعداد ترم‌های برگزاری آن متفاوت است و می‌توان گفت از یک تا چهارماه متغیر است.
آیا در تعطیلات آخر سال تحصیلی، دانشگاه محل اقامت در اختیار دانشجو قرار می‌دهد؟ بله، در صورت پراخت هزینه ماهیانه آن، چنین امری ممکن است.
بیمه تحصیلی و درمانی دانشجو در آلمان
جهت ثبت‌نام در دانشگاه ارائه بیمه درمانی الزامی است و هزینه بیمه درمانی برای هر شش ماه حدود 300 یورو است.
ویزا و کار دانشجویی در آلمان
افرادی که قصد ادامه تحصیل در آلمان را دارند، ابتدا باید از دانشگاهی که می‌خواهند در آن تحصیل کنند، پذیرش داشته باشند و برای اینکه بتوانند وارد کشور آلمان شوند باید ویزای تحصیلی اخذ کنند، که ممکن است چند ماه فرآیند آن طول بکشد.
این ویزای تحصیلی دو سال اعتبار دارد که پس از اتمام مدت قابل تمدید است. البته علاوه بر ویزای تحصیلی، دانشجو پس از ورود به کشور آلمان باید برای اخذ مجوز اقامت نیز اقدام کند. با ویزای تحصیلی آلمان شخص سه ماه زمان دارد که در دانشگاه مورد نظر ثبت‌نام کند و چنانچه به زمان بیشتری لازم بود این ویزا برای مدت سه ماه دیگر قابل تمدید است.
ویزا برای والدین دانشجو: اولیای دانشجو با ارائه مدارک مورد نیاز، می‌توانند از سوی سفارت آلمان ویزای دیدار دریافت کنند، اما باید برگشت خود را با ارائه مدارک به اثبات رسانند.
شرایط کار کردن دانشجو در طول تعطیلات دانشگاه: به‌مدت 90 روز و 20 ساعت کار در هفته (در تعطیلات سه ماه با احتساب 8 ساعت در روز) و 180 نیم روز در سال.
عزیمت دانشجوی متاهل به‌همراه همسرش: سفارت آلمان، برای همسر شخص متاهل، در صورتی که مدارک کامل به سفارت ارائه دهد، ویزا صادر می‌کند.
آیا ویزای دانشجویی آلمان برای چند بار ورود و خروج است؟ ویزای صادر شده دو ساله و برای چند بار ورود و خروج است.
آب‌وهوای آلمان
آب‌وهوا در این کشور تقریبا سرد و مرطوب است (در حدود منفی 10 درجه در زمستان و مثبت 25 درجه در تابستان).
محدودیت سنی برای تحصیل در آلمان
محدودیت سنی برای تحصیل در دانشگاه‌های آلمان وجود ندارد، ولی در بعضی رشته‌های خاص سن 30 سال مجاز است.
