آبشار تنگ زندان ؛ آبشاری تماشایی در استان چهارمحال و بختیاری

استان چهار محال و بختیاری، یکی از زیباترین مقاصد گردشگری در ایران است که با عنوان «بام ایران» شناخته می‌شود. این استان با موقعیت ویژه و منحصربه‌فرد خود، دارای جاذبه‌های طبیعی و گردشگری فراوانی است که در میان آن‌ها می‌توان به آبشارها، چشمه‌ها، روستاهای پلکانی، پارک‌های جنگلی و تالاب‌ها اشاره کرد.

آوا بلیط قصد دارد یکی از بکرترین جاذبه‌های طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، یعنی آبشار تنگ زندان را به شما معرفی کند که در بین بومیان منطقه به آبشار دودی یا «کردی کن» معروف است. «کردی کن» در زبان محلی به‌معنای مه و دود است. این آبشار با 120 متر ارتفاع در کنار آبشارهای دیگر در دره مشهور و خارق‌العاده تنگ زندان قرار دارد. آبشار تنگ زندان از دل یک صخره به وجود آمده است و در نهایت به رودخانه سبزکوه و کره بس، می‌پیوندد.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

• آبشار تنگ زندان کجاست؟
• پوشش گیاهی و جانوری منطقه حفاظت‌شده سبزکوه
• بهترین زمان سفر به آبشار تنگ زندان
• تجهیزات کوهنوردی برای صعود به آبشار تنگ زندان
• نکات لازم برای بازدید از آبشار تنگ زندان
• مسیر دسترسی به آبشار تنگ زندان
• اطلاعات مورد نیاز برای بازدید از آبشار تنگ زندان

آبشار تنگ زندان کجاست؟

_{موقعیت آبشار تنگ زندان}

منطقه حفاظت‌شده سبزکوه با مساحت بیش از 54 هزار هکتار، یکی از بکرترین و زیباترین مناطق طبیعی در غرب ایران و در استان چهار محال و بختیاری است. دره تنگ زندان در سبزکوه، بین شهرستان‌های بروجن، لردگان و اردل قرار دارد و با چشم‌اندازهای طبیعی، جنگلی و کوهستانی خود، کوهنوردان و صخره‌نوردان ماجراجو و شجاع بسیاری را به‌سمت خود می‌کشاند. این دره، مجموعه‌ای زیبا از کوهستان،‌ آبشار، گیاهان سرسبز و حیات‌وحش را در خود جای داده است. حدود 10 آبشار از جمله آبشارهای آتشگاه، دره عشق، تونل کوهرنگ و تنگ زندان در این دره سرسبز و خارق‌العاده قرار دارند.

آبشار تنگ زندان یا کردی کن در 55 کیلومتری شمال لردگان در استان چهار محال و بختیاری و در بین دیواره‌های سنگی بلندی در میان دره عمیق تنگ زندان قرار دارد. این آبشار، رشته کوه سبزکوه را از رشته کوه هزار دره در بخش مرکزی زاگرس در جنوب غربی ایران جدا می‌کند. مسیر دسترسی به این منطقه، پرشیب و مالرو است و حتی عشایر هم نمی‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند و به همین دلیل، یکی از نقاط بکر و دست‌نخورده این منطقه به شمار می‌آید. 

آبشار تنگ زندان به این دلیل به آبشار دودی مشهور است که وقتی از بالای آبشار به پایین آن نگاه می‌کنید، با برخورد آب به سطح زمین، آب به حالت پودری در می‌آید و ناپدید می‌شود. این آبشار با ارتفاع 120 متر، در دو مرحله 50 و 70 متری از صخره سرازیر می‌شود. حجم آب فروریخته به‌قدری زیاد است که در پایین آن، مه و دود سفیدرنگی تشکیل می‌شود و به همین علت نمی‌‌توان به آبشار نزدیک شد و برای تماشا یا عکاسی از آبشار باید در فاصله حداقل 100 متری از آن ایستاد.

پوشش گیاهی و جانوری منطقه حفاظت‌شده سبزکوه

بیش از 272 گونه گیاهی در منطقه حفاظت‌شده سبز کوه وجود دارند که در میان آن‌ها می‌توان به گون گزی، گون کتیرایی، گندمیان، زالرالک، بادام، گوش بره، ارس، کیکم، دافنه شن و جنگل‌های بلوط اشاره کرد. این پوشش گیاهی متنوع و متراکم، زیستگاه‌هایی مناسب برای انواع حیوانات فراهم کرده است. حدود 24 گونه پستان‌دار، 21 گونه خزنده، 4 گونه دوزیست و 12 گونه ماهی در منطقه حفاظت‌شده سبزکوه زندگی می‌کنند. 

انواع چکاوک، انواع گنجشک، کل و بز، پلنگ، گربه وحشی، جغد کوچک، کفتار، هدهد، راسو، کبوتر چاهی، کبوتر کوهپایه‌ای، خرس قهوه‌ای، کبک، سنجاب ایرانی، کبک دری، روباه، تیهو، شغال، دلیجه، پایکا، عقاب طلایی، خفاش‌ها، جی جاق، تشی، سارگپه، شنگ، کلاغ ابلق، خارپشت، زاغی، گراز، کلاغ نوک قرمز، خرگوش، کلاغ نوک زرد، گرگ، مار جعفری، مار پلنگی، انواع مارمولک، انواع لاک‌پشت، مار قیطانی، شترمار، افعی و تیر مار از جمله حیواناتی هستند که سبزکوه را خانه خود می‌دانند.

رودخانه ونک، تنها رودخانه این منطقه است که از پیوستن رودخانه کره بس تشکیل می‌شود. آبشار تنگ زندان و چشمه آب سفید، سرچشمه‌های اصلی این روخانه هستند.

بهترین زمان سفر به آبشار تنگ زندان

بهترین زمان سفر به منطقه تنگ زندان، از ماه اردیبهشت تا اوایل پاییز است. فصل بهار در این بازه از نظر زیبایی محیط اطراف و ریسک کمتر، زمان مناسب‌تری برای سفر به شمار می‌آید.

توجه داشته باشید که سفر به این منطقه در بقیه روزهای سال به‌علت کوتاه بودن روزهای سرد، کم‌آب بودن آبشار در فصل گرما، احتمال گم کردن راه، خطر ریزش سنگ و سنگریزه هنگام طوفان و غیره، ریسک بالایی به‌همراه دارد. برخی از طبیعت‌گردان اعتقاد دارند که آبشار تنگ زندان در ماه خرداد، چشم‌اندازی بهشتی دارد، اما بهتر است بدانید که عبور از دره به‌علت پرآب بودن آبشارها در این ماه از ریسک بالایی برخوردار است

تجهیزات کوهنوردی لازم برای صعود به آبشار تنگ زندان

از تجهیزات کوهنوردی مورد نیاز می‌توان به وت سوت (wetsuit)، هارنس دره‌نوردی، کارابین اضافه، درای بگ و پیرانا اشاره کرد. وسایل مورد نیاز برای صعود گروهی نیز شامل طناب پنجاه متری دو حلقه، سی متری و بیست متری دوحلقه، ست رول کوبی، تسمه، حلقه و وسایل صعود است. همراه داشتن غذاهای کم حجم اما با کالری بالا را فراموش نکنید. 

نکات لازم برای بازدید از آبشار تنگ زندان

• منطقه دره تنگ زندان، منطقه‌ای صعب‌العبور با شیبی تند و مسیری لغزنده و پرتگاهی است، پس از همراه بردن افراد سالمند، زنان باردار و کودکان اجتناب کنید. توجه داشته باشید که بدون کمک راهنمای محلی و استفاده از تجهیزات سنگ نوردی و فنی و آمادگی جسمانی بالا، صعود از این دره ممکن نیست.
• برای بازدید از این منطقه نیاز به هماهنگی با اداره محیط زیست دارید، زیرا تنگ زندان، کوه هزار دره و سبز کوه و همچنین دامنه‌های جنوبی آن تا روستای معدن جزو مناطق حفاظت‌شده هستند. اگر با گروه‌های گردشگری و کوهنوردی به این دره می‌روید، نیازی نیست که نگران مجوز باشید.
• حیوانات وحشی بسیاری چون پلنگ، گرگ، مار و خرس در دره تنگ زندان وجود دارند که با توجه به پر تردد بودن مسیر، احتمال برخورد با آن‌ها کم است.
• اگر از تهران به منطقه حفاظت‌شده سبزکوه سفر می‌کنید، برای صعود از این دره و بازدید از این آبشار به حدود سه روز زمان نیاز دارید. 
• در بیشتر نقاط مسیر، آنتن موبایل وجود ندارد و آخرین نقطه‌ای که آنتن دارید در روستای معدن است.
• برای نزدیک شدن به آبشار باید پوشش کامل ضد آب، پانچو یا بارانی داشته باشید. دقت کنید که سبزه‌ها و خزه‌های نزدیک آبشار که ذرات معلق آب در فضا باعث رویش آن‌ها می‌شوند، این منطقه را بسیار لغزنده می‌کنند.
• در دره‌های عمیق، هوا زود تاریک می‌شود و به همین دلیل، شب‌مانی در این دره ضروری است.
• مسیر دسترسی به آبشار، مسیری است که هر آن ممکن است ریزش کند، به همین علت ممکن است مسیر روبه‌روی شما مسدود باشد.
• برای ادامه مسیر جریان آب، تمام افراد گروه باید شنا بلد باشند.
• اگر قصد دارید از مسیر روستای معدن برگردید، به آب زیادی احتیاج پیدا خواهید کرد.

مسیر دسترسی به آبشار تنگ زندان

برای رسیدن به منطقه حفاظت‌شده سبزکوه، دو مسیر کلی وجود دارند که در انتها در یک جاده خاکی به هم می‌رسند. مسیر اول به‌ترتیب از فرخ شهر، بروجن، گندمان، گردنه مروارید در جاده لردگان، کنارک صفلی و منارک علیا، مورچگان و وستگان می‌گذرد و مسیر دوم به‌ترتیب با عبور از شهرک، طاقانک، شمس آباد، خراجی، شلمزار، گهرو و وستگان به آن جاده خاکی منتهی می‌شود. این جاده خاکی در انتهای آبادی وستگان و قبل از پل، درست در کنار آخرین خانه آبادی در سمت چپ قرار گرفته است. کل مسیر از بروجن تا وستگان، 30 کیلومتر است.

رانندگی در جاده خاکی را ادامه دهید تا به یک رودخانه فصلی برسید که در فصل تابستان، کم‌آب و گاهی خشک است. پس از عبور از رودخانه به باغ‌های سیب در روی یک تپه و روبه‌روی جاده می‌رسید که باید از آن هم عبور کنید. 18 کیلومتر پس از رانندگی در جاده خاکی به تابلوی زردرنگ منطقه حفاظت‌شده سبزکوه می‌رسید. در کنار این تابلو، یک مسیر به‌سمت چپ وجود دارد که باید وارد آن شوید و حدود 23 کیلومتر با ماشین ادامه دهید.

برای اطمینان از انتخاب مسیر درست، به کنار جاده دقت کنید، زیرا حدود یک کیلومتر پس از ورود به جاده منطقه حفاظت‌شده سبزکوه، باید تعاونی روستایی عشایری را ببینید. حدود پنج دقیقه پس از رانندگی در این مسیر نیز، یک چشمه در سمت چپ را خواهید دید. شما باید از منطقه عشایری چهارطاق نیز عبور کنید.

دقت داشته باشید که در طول مسیر و به‌خصوص انتهای مسیر، راه‌های انحرافی بسیاری وجود دارند که مخصوص ماشین‌های عشایری هستند، اما شما باید در همان مسیر اصلی بمانید و در تمام دوراهی‌های مسیر به ‌سمت راست بروید تا مسیر خاکی تمام شود. پس از اتمام جاده خاکی از ماشین پیاده شوید و بقیه مسیر را به‌صورت پیاده طی کنید.

پس از پیاده شدن از ماشین، یک کوه در سمت چپ خود و دامنه‌های کم شیب را در سمت راست خود می‌بینید. از بین دو این قسمت و با کمی تمایل به‌سمت راست حرکت کنید تا به بالای تپه اول در سمت راست خود برسید. سپس به‌سمت پایین رفته و با حرکت به‌سمت راست از تپه دوم بالا بروید. به‌سمت پایین تپه حرکت کنید و به سوی انتهای دره به‌سمت چپ بروید تا به یک راه کوچک و پر شیب برسید. این راه کوچک، ابتدای مسیر دره اصلی است و راه پر پیچ‌و‌خم و پر شیب تنگ زندان از همین جا آغاز می‌شود.

پس از کمی پیاده‌روی به یک مسیر پاکوب می‌رسید و کمی جلوتر وارد یک ایوان سنگی می‌شوید. بالافاصله پس از ایوان سنگی به‌سمت مقابل دره در سمت راست خود بروید و در مسیر پاکوب به راه خود ادامه دهید. در طول مسیر دره به شن اسکی‌های ریز و درشت برمی‌خورید و بالافاصله پس از دیدن آن‌ها به یک درخت در سمت چپ و تعدادی بوته در وسط دره می‌رسید. از این نقطه باید به‌سمت راست بروید تا پس از چند دقیقه، سنگ کعبه را در پایین دست ببینید. سنگ کعبه، یک سنگ مکعبی بزرگ است که دارای یک شکاف است.

سپس با حرکت در مسیر پاکوب به‌سمت راست و پایین، راه را ادامه دهید تا به سوی دامنه‌های شنی کوه روبه‌رویی بروید. از این قسمت مسیر، صخره‌نوردی و سنگ‌نوردی آغاز می‌شود تا به سرچشمه آبشار یا تنوره بزرگ برسید. پس از رسیدن به آبشار اول، متوجه می‌شوید که از این قسمت بیشتر نمی‌‌توان پیش رفت و از اینجا باید به یک دره کوچک در سمت راست و پایین رفت تا بتوان از فاصله آبشار را تماشا کرد.

در واقع، مسیر اصلی دسترسی به این آبشار از دامنه‌های جنوبی سبزه کوه است. گذر خط گسله از لبه دامنه جنوبی تا جنوب غربی رشته کوه هزار دره و بریدگی رودخانه کره بس در کوهپایه آن، باعث شده است که شیب این دامنه بسیار تند باشد و در بسیاری از بخش‌ها به‌صورت دیواره‌ها، پرتگاه‌ها و صخره‌ها دربیاید، به همین خاطر صعود از دامنه‌های جنوبی بسیار مشکل است. 

دو مسیر دسترسی به آبشار از دامنه‌های جنوبی وجود دارند که یکی از بالادست آبشار و از سمت رستم‌آباد و دیگری از پایین‌دست و از سمت روستای گزستان است. درجه سختی هر دو مسیر، یکی است، اما دیدن آبشار از مسیر گزستان، نیاز به ابزار برای عبور از رودخانه بازفت دارد. از دامنه‌های شمالی این کوهستان با شیب ملایم‌تر نیز می‌توان صعود کرد و اغلب صعودهای عمومی از این قسمت انجام می‌شود. 

اطلاعات مورد نیاز برای بازدید از آبشار تنگ زندان

• موقعیت جی پی اس: N314121 E505845
• نزدیک‌ترین فرودگاه: شهرکرد 
• نزدیک‌ترین هتل: شهرکرد
• نزدیک‌ترین شهر و روستا به دره تنگ زندان: بروجن و گندمان
• نزدیک‌ترین مغازه: گندمان
• نزدیک‌ترین مراکز درمانی و امدادی: گندمان 
• نزدیک‌ترین پمپ بنزین: پمپ بنزین گندمان و برای برگشت پمپ بنزین سه راهی لردگان - بروجن
• امکانات رفاهی: در نزدیکی آبشار، هیچ امکانات رفاهی مانند سرویس بهداشتی، اقامتگاه و رستوران وجود ندارد و نزدیک‌ترین آن‌ها در چشمه مادر و دختر در گندمان قرار دارند.